Европалык ядролук изилдөөлөр уюму (CERN) Европада диаметри 100 километр жана баасы 23 миллиард доллар турган гигант коллайдер куруу пландарын бекитти.Жаңы орнотулганга салыштырмалуу азыркы Чоң адрон коллайдери – диаметри 27 километр жана 16 ТеВ (тераэлектронвольт) чейин энергиялар менен иштөөгө жөндөмдүү заряддалган бөлүкчөлөрдүн тездеткичи – кичинекей көрүнөт.
деп аталган Келечектеги тегерек коллайдер (FCC) энергиясы 100 ТеВден ашык болгон заряддуу бөлүкчөлөрдү кагылышуу үчүн колдонуу пландаштырылууда. Мунун аркасында илимпоздор дагы көптөгөн Хиггс бозондорун түзө алышат, алардын бар экендиги биринчи жолу 2012-жылы CERN тарабынан тастыкталган. Бул элементардык бөлүкчөлөрдү изилдөө караңгы заттын табиятын, ошондой эле физиканын Стандарттык моделинин башка сырларын жакшыраак түшүнүүгө мүмкүндүк берет.
"Мындай машина таза чөйрөдө Хиггс бозондорунун эбегейсиз көп санын түзө алат, бул Хиггс бозонунун башка бөлүкчөлөр менен ар кандай өз ара аракеттенүүсүн картага түшүрүүдө, ошондой эле өтө жогорку тактык менен өлчөөлөрдү жүргүзүүдө олуттуу прогресске мүмкүндүк берет" Бул тууралуу CERN пресс-релизинде билдирди.
Уюмдун учурдагы пландарын чагылдырган жаңы документте, CERN азыркы кездеги Чоң адрон коллайдерин модернизациялоону аяктоо жана анын жарыгын абдан күчтүү NbSn супер өткөргүч магниттери менен көбөйтүү экенин көрсөтүп турат. Бул коллайдердин ичиндеги бөлүкчөлөрдүн азыркы мүмкүнчүлүктөрүнө караганда алда канча көп кагылышуусуна мүмкүндүк берет, бул Хиггс бозондорун жана башка сейрек кездешүүчү элементардык бөлүкчөлөрдү кайра аныктоо мүмкүнчүлүгүн жогорулатат.
CERN жаңы коллайдерди 2038-жылга чейин курууну каалайт, бирок чоң көйгөй бар - акча. Физиктердин жаңы долбоору өтө кымбат болгондуктан, аны каржылоону Европа Биримдигинен тышкары издөөгө туура келет. Бул үчүн жаңы глобалдык илимий уюмду түзүү керек болушу толук мүмкүн, ага Европа өлкөлөрүнөн тышкары АКШ, Кытай жана Япония да кирет.
Ошондой эле окуңуз: